Obserwatorium Lubomir
Obserwatorium Astronomiczne im. Tadeusza Banachiewicza na Lubomirze ma ciekawą i złożoną historię. Jej początku należy doszukiwać się w roku 1791, kiedy w Krakowie przy ul. Kopernika, na terenie Ogrodu Botanicznego powstało Obserwatorium Krakowskie. Niestety, legendarne już powietrze krakowskie uniemożliwiało obserwację w tym miejscu. Narodził się wtenczas pomysł odnośnie utworzenia zamiejscowej stacji obserwacyjnej. Wybór lokalizacji jednak nie należał do najprostszych.
Na odpowiedni dobór miejsca wpływało szereg istotnych czynników, m. in. obserwatorium miało znajdować się na tyle wysoko, aby obserwacje były precyzyjne, a jednocześnie w tak bliskiej odległości, aby możliwa była stała komunikacja z centralą, dodatkowo szalenie istotne też było dogodne połączenie z Krakowem. Poszukiwania były intensywne, stale zawężano krąg lokalizacji spełniających warunki, jednak długo nie wybrano tej najlepszej. Kluczową postacią w historii utworzenia Obserwatorium był książę Kazimierz Lubomirski, który pełnił rolę właściciela terenu na szczycie góry Łysiny. Istnienie całego obecnego obserwatorium astronomicznego uzależnione było w pełni właśnie od księcia Lubomirskiego, ze względu na fakt, iż jego posiadłość na górze Łysinie, została uznana jako ta, która spełnia wszelkie kryteria do otwarcia długo oczekiwanego obserwatorium. Góra ta było odległa od Krakowa o 33 km, panowało tam niewielkie zachmurzenie, przemysł nie był rozwinięty, nie istniało zanieczyszczenie nieba światłem, w konsekwencji góra Łysina słusznie uznana została jako doskonała lokalizacja na utworzenie stacji obserwacyjnej. Niezmiernie ważna była jeszcze jedna cecha, charakteryzująca to miejsce.
Mianowicie, przy dobrej widoczności szczyt można było dostrzec z Krakowa. Ten fakt zamierzano wykorzystywać do bezpośredniej komunikacji placówki z ośrodkiem macierzystym. Upierano się, aby właśnie Łysina należąca do księcia Kazimierza Lubomirskiego stanowiła miejsce do utworzenia obserwatorium. Książe szlachetnie przekazał 10 ha lasu wokół szczytu oraz drewnianą leśniczówkę na rzecz stacji. W ramach wdzięczności za ten dar, szczyt ten został w 1932 na cześć ofiarodawcy przemianowany na Lubomir. Nie zwlekano długo z uruchomieniem placówki. W 1921 powstało Obserwatorium a już rok później stacja rozpoczęła swoja działalność. W 1922 wszystkie prace organizacyjne przy nowopowstałej placówce zostały ukończone i stacja mogła zacząć w pełni funkcjonować. Dokonano łącznie 20 891 badań meteorologicznych od momentu powstania stacji, odkryte zostały w tym miejscu dwie komety.
